Dirençli hücreyi araştırmayla kıracak

Meltem Günay – Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) 45. Sedat Simavi Mükafatları, Sıhhat Bilimleri kolunda “Traıl’a Dirençli Hücre Modelleri ile Kazanılmış Dirençte Rol Oynayan Farklı Adaptif Sistemlerin Aydınlatılması” çalışmasıyla mükafata layık görülen Doç. Dr. Tuğba Bağcı, beyin kanserinin agresif seyreden tümör olan Glioblastama (GBM) tipi üzerine gerçekleştirdikleri çalışmaları Milliyet’e anlattı.

30 yıldır tıpkı

Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Beyin Kanser Terapi ve Araştırma Merkezi kurucusu Lider, bu tıpta hastaların sağ kalım müddetinin kemoterapi ve radyoterapiye karşın 15 ay olduğunu söyledi. Hastaya verilen ilaçların beyin bariyerinden tam olarak geçemediğini söyleyen Başkan, “Tümör hücreleri çok süratli yayılıyor ve operasyonda bile tam olarak tümör çıkarılamıyor. Baktığımızda tüm dünyada bütün kanser cinslerinde teşhis ve tedavide yeni usuller geliştirildi fakat GBM’de 30 yıldır hiç bir farklılık yok. Biz buradan hareket ettik” diye konuştu. Bu kademede 1990’lı yıllarda bulunan ve tüm kanser tiplerinde tümör hücrelerini öldürebilen TRAİL denen bir molekül üzerinde çalışmaya başladıklarını anlatan Doç. Dr. Lider, bu hastalara umut olabilecek çalışmalarını paylaştı:

Hiç ölmeyen hücre

“Hücrelerin kendi kendini imha etme yeteneği olmasına karşın tümör hücreleri bunu kullanmaz, onun yerine ölmeyip çoğalırlar. Vefat sinyallerini kapatıp yalnızca bölünmeye yönelik hücreler haline gelirler. İşte TRAİL bu sinyali kapattırmıyor, tekrardan açtırıyor. Kanserli hücreyi öldürebilecek ve bunu yaparken de olağan hücrelere hiç ziyan vermeyen bir molekülden bahsediyoruz. 2000’lerden beri bunun tedavi metodu olarak kullanılması üzerine çalışılıyor. Lakin TRAİL molekülü verilse bile gerek beyin kanserinde olsun gerekse öteki kanser tiplerinde ‘ölemeyen’ bir popülasyon kalıyor. Biz de ‘Bu hücreler neden ölemiyor’un peşine düştük. Beyin kanseri hastalarından alınmış hücrelere laboratuvar ortamında TRAİL’le karşılaştırdık, bir kısmı öldü bir kısmı yaşadı. Yaşayanlara tekrar bu proteini verdik ve 9 ayın sonunda artık TRAİL görse bile hiç ölmeyen hücre modelleri yarattık. Bunu neden yarattık? Zira hastalara yaptığımız da bu. Hastalara kemoterapi uyguluyorsunuz, başta çalışıyor lakin daha sonra nüksedebiliyor, metastaz yaratabiliyor. Ve nüksettiğinde evvelden verdiğimiz ilaçlara yanıt vermiyor. Dirençli hale geliyorlar. ‘Biz TRAİL’i kliniğe uygulayacaksak, beyin kanseri tedavisi için kullanacaksak neden direniyor ve bunu nasıl engelleyebiliriz’ sorularının karşılığını bulmak ve bu mekanizmayı deşifre etmek zorundayız.”

‘İyi sonuçlar aldık’

Fare modelleri üzerinde yaptıkları araştırmalarda bu farkları incelediklerini ve hücrelerde oluşan direnci geriye çevirecek yeni ilaçları taradıklarını söyleyen Doç. Dr. Lider, şunları dedi:

“Bunlardan bir tanesi çok güçlü bir biçimde direnci kırabildi. Bu yeni ilaç ve TRAİL kombinasyonunun epey uygun bir kombinasyon olduğunu bu biçimde göstermiş olduk. Bu yayınımız bizim için çok manalıydı ve mükafatı kazanması da bizim için çok büyük moral oldu. Bu bilgiler yeni klinik deneyleri canlandıracak ve tahminen hastalara umut olacak bir tedavi modelinin gelişmesini sağlayacak. Uzun soluklu bu çalışma dirençli beyin kanseri hastalarında hayat kurtaracak çalışmaya gerçek gidiyor. TRAİL’le tedavisi birçok kanser için bir kombinasyon tedavisi de olabilir.”