Mahfi Eğilmez: Rusya Merkez Bankası’ndan enflasyonla çaba dersi

*Dr. Mahfi Eğilmez

Son günlerde birtakım izleyiciler ‘enflasyonu düşürmek için faizi artırmak gerekir diyordunuz, Fed faiz artırıyor lakin enflasyon düşmüyor’ diye yorumlar yapıyor. Bu yorumları yanıtlamadan evvel ABD’de enflasyon ve Fed faizi ortasındaki son bir buçuk yıllık alakayı gösteren bir grafik paylaşalım (grafik, Fed’in ve US Census Bureau’nun bilgilerinden derlediğim tablodan tarafımdan hazırlanmıştır.)

Grafikteki kesik çizgi Fed’in enflasyon için öngördüğü uzun vadeli istikrardır (yüzde 2.)

2021 yılının başında enflasyon Fed’in uzun vade için öngördüğü istikrarın altındaydı. Tıpkı tarihte Fed’in faizi de yüzde 0,25 idi. İzleyen aylarda enflasyon üste yanlışsız hareketlenmeye başladı lakin Fed bunu süreksiz bir olgu olarak gördüğü için faizle oynamadı. Grafiğe dikkat edilirse Fed’in uzun müddet enflasyondaki artışı herkesle birlikte seyrettiği görülüyor. 2022 yılının Mart ayına kadar faizi artırmayan Fed, artık bunun süreksiz bir olgu olmadığını kabul ederek faiz artırımlarına başladı. Ne var ki hem geç kaldığı hem de enflasyonu durduracak seviyede faiz artışı yapamadığı için şimdi hiçbir muvaffakiyet elde edememiş durumda.

Rusya Merkez bankası ise faiz tabancaını gerçek kullandı. Ukrayna savaşıyla birlikte Rusya’da Ruble’nin kıymet kaybı enflasyonu süratle yükseltti. Savaştan evvel enflasyon oranı yüzde 8,7, Rusya Merkez Bankası’nın faiz oranı ise yüzde 8,5 idi. Savaşla birlikte enflasyon süratle yükselerek Mart ayında yüzde 16,7’yi aştı. Rusya Merkez Bankası hiç tereddüt etmeden faizi yüzde 20’ye çıkardı ve enflasyonun önünü kesti. Aşağıdaki grafikte Rusya’da enflasyon ile Rusya Merkez Bankası’nın faizi ortasındaki ilgi yer alıyor (grafik www.tradingecomomics.com sitesindeki datalar kullanılarak tarafımdan hazırlanmıştır.)

Grafik, Rusya Merkez Bankası’nın enflasyona tam vaktinde müdahale ettiğini gösteriyor: Rusya Merkez Bankası, enflasyonun peşinden koşmamış, önüne çıkıp durdurmuştur. Enflasyonun tarafı aşağıya dönünce de başlangıç faiz oranına yvaş yavaş geri dönmüştür. Üstelik bu faiz artışını savaşın ortasında ve ambargoların yürürlükte olduğu bir periyotta yapmıştır.

Son günlerde birkaç defa yazdığım bir sözümü bir kere daha yazayım: ‘Enflasyonu peşinden koşarak yakalayamazsınız, önüne çıkmanız gerekir.’ Fed, enflasyonun önüne çıkma fırsatını 2021 yılının Mart ayında kaçırdı, şimdilerde peşinden koşuyor.

Enflasyona müdahale ederken dört doğruyu birlikte izlemek gerekir: (1) Kullanılacak siyaset aracı hakikat araç olmalıdır. Örneğin enflasyona müdahale edilecekse faiz aracı kullanılmalıdır. (2) Kullanılacak aracın gerçek tarafta kullanılması gerekir. Örneğin enflasyonla gayrette faiz aracı kullanılacaksa faiz düşürülmemeli artırılmalıdır. (3) Kullanılacak aracın büyüklüğü olayın büyüklüğüyle uyumlu olmalıdır. Örneğin faiz yüzde 5 iken enflasyon yüzde 10’a çıkmışsa faizi yüzde 6’ya değil yüzde 12’ye yükseltmek gerekir. (4) Kullanılacak aracın kullanılmasında zamanlama hakikat olmalıdır. Örneğin faiz yüzde 5 iken enflasyon yüzde 7’ye çıkmışsa 10’a çıkması beklenilmemeli ve faiz çabucak artırılarak yangının büyümesi ve yayılması önlenmelidir.

Rusya Merkez Bankası bütün bu adımları gerçek atarken Fed, enflasyonla çabada kullanılacak aracı hakikat seçip (faiz) tarafını gerçek belirlese de (artırma istikametinde hareket etmiştir) zamanlamayı hakikat yapamamış (faizi artırmakta geç kalmış), kullanılacak aracın büyüklüğünü de yanlış belirlemiştir (faizi gereğince artırmamıştır.)

Öte yandan Rusya Merkez Bankası bütün bu adımları yanlışsız atarak sonuç alıp faizi de düşürmeye başladığı için yüksek faizle resesyona girme tehlikesini de asgarî seviyeye çekmiştir.

Özetle söylemek gerekirse Rusya Merkez Bankası, enflasyonla uğraş konusunda, Fed’e ve başta Avrupa Merkez Bankası olmak üzere bütün merkez bankalarına çok net bir para siyaseti dersi vermiştir.

Bu yazı Mahfi Eğilmez’in ferdî blogundan alınmıştır.